یوان دیجیتال (e-CNY) چیست؟ همه چیز درباره ارز دیجیتال بانک مرکزی چین

یوان دیجیتال یا e-CNY، نسخه دیجیتال پول ملی چین (رنمینبی یا یوان) است که توسط بانک مرکزی چین (PBOC) صادر و مدیریت می شود. این ارز دیجیتال بانک مرکزی یکی از پیشرفته ترین پروژه های جهان در حوزه پول دیجیتال است و هدف آن مدرن سازی سیستم پرداخت، کاهش وابستگی به پول نقد و افزایش کنترل دولت بر جریان مالی است. این پروژه یکی از مهم ترین تحولات نظام پولی جهان در قرن 21 به شمار می رود و نقش کلیدی در آینده اقتصاد چین و حتی نظام مالی بین المللی دارد. در ادامه صفر تا صد یوان دیجیتال، نحوه عملکرد و مزایا و معایب سرمایه گذاری و استفاده از این ارز را بررسی میکنیم.

تاریخچه توسعه یوان دیجیتال

توسعه ارز e-CNY  از سال 2014 آغاز شد، زمانی که بانک مرکزی چین گروه تحقیقاتی برای بررسی ارزهای دیجیتال تشکیل داد. انگیزه اصلی، رقابت با ارزهای دیجیتال خصوصی مانند بیت کوین بود.

تاریخچه توسعه این ارز توسط بانک مرکزی چین به صورت خلاصه به شرح زیر است:

• 2014-2019: تحقیقات اولیه و طراحی سیستم.
• 2020: شروع آزمایشی (پایلوت) در شهرهایی مانند شنژن، سوژو، چنگدو و شیونگ آن.
• 2021: گسترش پایلوت و استفاده در المپیک زمستانی پکن.
• 2022-2024: راه اندازی اپلیکیشن رسمی والت e-CNY و ادغام با پلتفرم های پرداخت مانند علی پی و وی چت پی.
• 2025: راه اندازی مرکز عملیات بین المللی در شانگهای و گسترش پرداخت های فرامرزی با کشورهای آسیایی و خاورمیانه.

تاکنون، چین پیشتاز جهانی در پیاده سازی CBDC است و پروژه آن بزرگ ترین و پیشرفته ترین در جهان محسوب می شود.

کاربردهای یوان دیجیتال  (e-CNY)

یوان دیجیتال به عنوان ارز دیجیتال رسمی بانک مرکزی چین، فراتر از یک ابزار پرداخت ساده طراحی شده و کاربردهای متنوعی در سطح فردی، دولتی و بین المللی دارد. در این بخش، مهم ترین کاربردهای یوان دیجیتال را به صورت کامل بررسی می کنیم:

پرداخت های روزمره و خدمات شهری

اصلی ترین کاربرد یوان دیجیتال، انجام پرداخت های روزمره مانند خرید از فروشگاه ها، رستوران ها، سوپرمارکت ها و پرداخت خدمات شهری در کشور چین است. کاربران می توانند با اسکن کیو آر کد یا حتی به صورت آفلاین، پرداخت های سریع و کم هزینه انجام دهند.

در بسیاری از شهرهای چین، یوان دیجیتال برای پرداخت هزینه مترو، اتوبوس، پارکینگ و سایر خدمات شهری قابل استفاده است. این کاربرد نقش مهمی در توسعه شهرهای هوشمند دارد.

جایگزینی تدریجی پول نقد

این دارایی به عنوان جایگزین دیجیتالی اسکناس و سکه طراحی شده است. این موضوع به کاهش هزینه های چاپ و توزیع پول نقد، کاهش جعل اسکناس و افزایش کارایی نظام پولی کمک می کند.

پرداخت حقوق، یارانه و کمک های دولتی

دولت چین از یوان دیجیتال برای پرداخت حقوق کارمندان، یارانه ها و کمک های مالی به افراد نیازمند استفاده می کند. این روش باعث افزایش شفافیت، کاهش فساد و اطمینان از رسیدن مستقیم منابع مالی به افراد هدف می شود.

پرداخت مالیات و خدمات دولتی

شهروندان و کسب وکارها می توانند مالیات ها، عوارض و هزینه های خدمات دولتی را با یوان دیجیتال پرداخت کنند. این کاربرد به دولت امکان می دهد جریان پول را دقیق تر رصد و مدیریت کند.

به دلیل قابلیت ردیابی تراکنش ها، یوان دیجیتال به کاهش پول شویی، فرار مالیاتی و فعالیت های غیرقانونی کمک می کند و شفافیت مالی را افزایش می دهد.

تجارت بین المللی و کسب وکارها

چین در حال آزمایش استفاده از یوان دیجیتال در تجارت خارجی، به ویژه در پروژه "کمربند و جاده" است. این کاربرد می تواند وابستگی به دلار آمریکا و سیستم های پرداخت سنتی بین المللی را کاهش دهد.

کسب وکارهای آنلاین و آفلاین می توانند ارز e-CNY را به عنوان روش پرداخت بپذیرند. تسویه سریع، کارمزد پایین و حذف واسطه ها از مزایای اصلی آن برای فروشندگان است.

کنترل و سیاست گذاری پولی

یوان دیجیتال ابزار قدرتمندی برای بانک مرکزی چین در اجرای سیاست های پولی است. دولت می تواند با برنامه ریزی پول (Programmable Money)، نحوه مصرف، زمان انقضا یا محل استفاده از پول را مدیریت کند.

استفاده در اقتصاد دیجیتال و اینترنت اشیا

یوان دیجیتال قابلیت استفاده در قراردادهای هوشمند، دستگاه های هوشمند و پرداخت های خودکار را دارد. برای مثال پرداخت خودکار عوارض، انرژی یا خدمات مبتنی بر اینترنت اشیا.

نحوه کار یوان دیجیتال و فناوری پشت آن

یوان دیجیتال یک ارز دیجیتال متمرکز است که مستقیما توسط بانک مرکزی صادر می شود. برخلاف پول نقد، به صورت الکترونیکی ذخیره و منتقل می شود.

ساختار دو لایه این دارایی به شکلی است که  بانک مرکزی e-CNY را به بانک های تجاری می دهد و بانک ها آن را به کاربران توزیع می کنند.

• لایه اول: بانک مرکزی چین که مسئول صدور، امحا و سیاست گذاری پولی است.
• لایه دوم: بانک ها و موسسات مالی که ارائه کیف پول، مدیریت کاربران و توزیع پول را انجام میدهد.

کاربران از اپلیکیشن e-CNY (موجود در اپ استور و گوگل پلی) استفاده می کنند. کیف پول ها در سطوح مختلف (با محدودیت های متفاوت بر اساس احراز هویت) وجود دارند.

یکی از ویژگی های منحصربه فرد یوان دیجیتال، امکان پرداخت بدون اینترنت است. امکان پرداخت بدون اینترنت از طریق  NFC  یا تماس دو دستگاه فراهم میشود. با این حال پرداخت معمولا با اسکن QR کد انجام می شود.

ارزش یوان دیجیتال چقدر است؟

ارزش یوان دیجیتال (e-CNY) به طور کامل و مستقیم با رنمینبی (یوان فیزیکی چین) برابر است و نسبت تبدیل آن همواره 1 به 1 می باشد، یعنی قیمتش با قیمت یوان یکی است. به این معنا که هر واحد یوان دیجیتال دقیقا معادل یک یوان کاغذی یا سکه ای است و می توان آن را بدون هیچ تفاوت قیمتی به یکدیگر تبدیل کرد.

یوان دیجیتال توسط بانک مرکزی چین پشتیبانی می شود و برخلاف رمزارزها، تحت تاثیر عرضه و تقاضای بازار یا نوسانات سفته بازانه قرار ندارد. به همین دلیل، e-CNY  یک دارایی سرمایه گذاری محسوب نمی شود و افزایش یا کاهش قیمت ناگهانی در آن وجود ندارد. هدف اصلی از انتشار این ارز، تسهیل پرداخت ها، افزایش شفافیت مالی و بهبود سیستم پولی است.

اپلیکیشن یوان دیجیتال 

اپلیکیشن یوان دیجیتال، نرم افزار رسمی است که برای پرداخت و مدیریت e-CNY  منتشر شده است. این اپلیکیشن تحت نظارت مستقیم بانک مرکزی چین (PBoC) توسعه داده شده و به کاربران امکان می دهد یوان دیجیتال را دریافت، نگهداری و خرج کنند. این اپلیکیشن در واقع نقش کیف پول دیجیتال رسمی یوان دیجیتال را ایفا می کند و پل ارتباطی میان کاربران، بانک ها و زیرساخت پولی کشور چین است.

از طریق آن، کاربران می توانند پرداخت های روزمره خود را انجام دهند، برای دیگران پول ارسال کنند و موجودی کیف پول خود را به صورت لحظه ای مشاهده نمایند. این برنامه به گونه ای طراحی شده که هم برای افراد عادی و هم برای کسب وکارها قابل استفاده باشد و تجربه ای ساده و سریع مشابه سایر اپلیکیشن های پرداخت موبایلی ارائه دهد.

یکی از ویژگی های مهم اپلیکیشن، پشتیبانی از پرداخت آفلاین است. به این معنا که در شرایط خاص و بدون اتصال به اینترنت نیز امکان انجام تراکنش وجود دارد. همچنین این اپلیکیشن از سطوح مختلف احراز هویت پشتیبانی می کند. کاربران با اطلاعات پایه می توانند تراکنش های محدود انجام دهند و با تکمیل احراز هویت، به سقف های بالاتر پرداخت دسترسی داشته باشند.

از نظر امنیت، اپلیکیشن یوان دیجیتال از فناوری های رمزنگاری پیشرفته استفاده می کند و تمامی تراکنش های حواله یوان تحت نظارت سیستم پولی رسمی چین انجام می شود. این موضوع باعث می شود امنیت مالی بالا باشد، هرچند سطح حریم خصوصی کاربران نسبت به رمزارزهای غیرمتمرکز محدودتر است.

در مجموع، اپلیکیشن یوان دیجیتال ابزار اصلی استفاده از e-CNY محسوب می شود و نقش کلیدی در گسترش پول دیجیتال ملی چین، کاهش وابستگی به پول نقد و توسعه اقتصاد دیجیتال این کشور ایفا می کند.

اپلیکیشن یوان دیجیتال در حال حاضر در داخل چین، مخصوصا در مناطق آزمایشی و شهرهای مشخص در دسترس است و کاربران می توانند آن را دانلود کنند و در فروشگاه ها، خدمات شهری و پلتفرم های پرداخت از آن استفاده نمایند. اگرچه در حال گسترش است، اما هنوز جهانی نشده و استفاده آن وابسته به موقعیت جغرافیایی و مراحل توسعه پروژه است.

مناطقی که در آن برنامه قابل استفاده هستند شامل موارد زیر میباشد:

• شنژن
• سوژو
• پکن
• شانگهای
• چنگدو
• شی آن
• گوانگژو
• هانگژو
• و بسیاری دیگر از شهرهای بزرگ و مناطق اقتصادی می باشند.

تفاوت یوان دیجیتال با بیت کوین و ارزهای دیجیتال دیگر

e-CNY پول قانونی است و زیر نظر دولت و بانک مرکزی ایجاد شده است، در حالی که بیت کوین در چین ممنوع است. بیت کوین کاملا غیرمتمرکز و مبتنی بر بلاک چین است. در حالی که یوان دیجیتال برخلاف شایعات، کاملا مبتنی بر بلاکچین عمومی نیست، اما از فناوری های توزیع شده و رمزنگاری برای امنیت استفاده می کند.

تفاوت یوان دیجیتال با علی پی و وی چت پی

در نگاه اول ممکن است یوان دیجیتال، علی پی و وی چت پی شبیه هم به نظر برسند، چون هر سه پرداخت دیجیتال را ساده می کنند. اما از نظر ماهیت، مالکیت و نقش در نظام پولی تفاوت های اساسی دارند.

اول تفاوت در ماهیت پول است.

یوان دیجیتال (e-CNY) خود پول رسمی چین است. دقیقا معادل اسکناس و سکه، با این تفاوت که به صورت دیجیتال منتشر می شود. این پول مستقیما توسط بانک مرکزی چین صادر می شود و پشتوانه کامل دولتی دارد.

علی پی و وی چت پی پول نیستند. بلکه ابزار پرداخت هستند. وقتی با آن ها پرداخت می کنید، در واقع از موجودی حساب بانکی تان یا اعتبار ثبت شده در این پلتفرم ها استفاده می شود.

تفاوت بعدی در نقش واسطه ها است.

در پرداخت با علی پی و وی چت پی همیشه یک یا چند واسطه وجود دارد: بانک، شرکت فناوری و شبکه پرداخت. در یوان دیجیتال، انتقال پول می تواند مستقیم و بدون واسطه های تجاری انجام شود. چون بانک مرکزی خود صادرکننده و ناظر آن است.

علی پی و وی چت پی مثل کارت بانکی یا دستگاه کارت خوان دیجیتال هستند. یوان دیجیتال مثل اسکناس رسمی کشور، اما در قالب دیجیتال است.

مزایا و معایب

برخی از مهم ترین ویژگی های مثبت e-cny عبارتند از:

• پرداخت سریع و کم هزینه: تراکنش ها فوری و تقریبا رایگان.
• پرداخت آفلاین: مفید در مناطق دورافتاده.
• کنترل بهتر پولشویی و فساد: ردیابی دقیق تراکنش ها.
• کاهش وابستگی به دلار: تسهیل تجارت فرامرزی
• شمول مالی: دسترسی آسان برای افراد بدون حساب بانکی.
• امنیت بالا: پشتیبانی دولت چین.

معایب و چالش های یوان دیجیتال شامل موارد زیر میشود:

• حریم خصوصی: دولت می تواند تمام تراکنش ها را ردیابی کند (نگرانی نظارت گسترده).
• پذیرش کند: علی رغم پیشرفت، تنها درصد کمی از عرضه پولی چین را تشکیل می دهد (رقابت با علی پی و وی چت).
• رسوایی های مرتبط: موارد فساد در مسئولان پروژه.
• ریسک فنی: وابستگی به زیرساخت دیجیتال.
• چالش بین المللی: نگرانی کشورهای غربی از کاهش سلطه دلار.

آینده یوان دیجیتال و تاثیر جهانی آن

چین قصد دارد e-CNY را به ارز اصلی پرداخت های فرامرزی تبدیل کند و سهم یوان در تجارت جهانی را افزایش دهد. این می تواند سلطه دلار را در سطح جهانی به چالش بکشد.

پیش بینی هایی وجود دارد که تا 2030، یوان دیجیتال ممکن است بخش عمده پرداخت های داخلی چین را پوشش دهد و در "کمربند و جاده" گسترش یابد.